1543 Sjlaag in de Kemperkoel

Harie Maassen (Bewerkt door Winand Schmeitz)

Veel mensen zal de datum 24 maart 1543 niet veel zeggen; historisch is het echter een belangrijke datum. Maar op deze dag, paaszaterdag,vond de bekende “Sjlaag in de Kemperkoel” op Broeksittards grandgebied plaats.
De Kemperkoel lag ten zuidoosten van het dorp in een driehoek gevormd door de Wehrderweg en de grote- en de kleine Kemperkoul (2 holle wegen).
De veldslag is een episode uit de Gelderse Successieoorlog, die zijn einde vond op 7 september 1543 met het tractaat van Venlo.
Maar voor het zover was kwamen de legers van keizer Karel V hertog Willem V van Gulick hier op het grondgebied van Broeksittard tegenover elkaar te staan.
In de vroege ochtend van de paaszaterdag brandde de strijd los. Het moet een hevige strijd zijn geweest want volgens bonnen is er sprake van duizende doden en ook het verlies an paarden en materieel was van groe omvang.

Dat de keizerlijken, die aanvankelijk aan de winnende hand waren, toch verloren, kwam door de bijkomstigheid of het toeval dat de troepen gehinderd werden door de rook van de in brand staande huizen van Broeksittard. Bovendien dwongen hevige wervelwinden en zware regenvlagen, vermengd met natte sneeuw en hagel, de troepen terug te trekken. Het dorp Broeksittard en de voorouders van de Broeksittardse families hebben tijdens deze strijd de nodige moeilijkheden ondervonden en meegemaakt. Alle huizen van het dorp Broeksittard werden door de Brabanders in de as gelegd en de burgers werden de volgende dag gelast de op hun akkers liggende doden te begraven.
De meeste doden vonden om en nabij de Kemperkoel hun laatste rustplaats.

Ter nagedachtenis van de vele gesneuvelden plaatste de burgerij van Broeksittard, nadat zij het eerst gedwongen waren de doden te begraven, een houten gedachteniskruis. Dit kruis is in 1947 vervangen door een hardstenen kruis en staat op de hoek van de Kruisstraat en Achter de hoven en wordt het Bertuskruis genoemd.

De kanonskogels die tijdens de sjlaag in de Kemperkoel gebruikt waren, werden later in de wijde omtrek, de Selfkant en zelfs tot in Geleen en Munstergeleen, gebruikt voor het malen van mosterd. Drie van zulke kanonskogels kregen een plaats in de voorgevel van het woonhuis Kerkstraat 29/31 van de familie Maassen.
Landbouwer L.Jetten uit Broeksittard ploegde in de zeventiger jaren een sabel naar boven. Dit schonk hij aan het toenmalige raadslid uit Broeksittard, Harie Wijnands. Die bewaart dit kleinood als een kostbaar bezit.

Na de strijd konden de broeksittardenaren hun dorp weer opbouwen Waarschijnlijk een van de eerste huizen die herbouwd werden na de Sjlaag in de Kemperkoel, was het pand in de Dorpstraat 42. Dit was van Joannes Mathias Kamps en Maria Elisabeth Paulsen en draagt een gevelsteen met de datering 1603.

In 1976 begint de toenmalige gemeente Sittard aan wat volgens de toenmalige kranten de nieuwe ‘Sjlaag in de Kemperkoel’ ging heten. De Kemperkoel kon volgens de gemeente niet onbebouwd blijven. Wel zei toenmalig burgemeester Tonnaer: “De grootste zorgvuldigheid wordt in acht genomen om een goede overgang te krijgen tussen het oude Broeksittard en de nieuwe bebouwing.” In enkele jaren wordt de Kemperkoelbijna geheel volgebouwd.
Stadsarchivaris P Boselie schrijft daarover: De Kemperkoel is een niet onbelangrijke plek in de Europese militaire geschiedenis. Het is de plaats waar de troepen van keizer Karel V een forse nederlaag leden. Op vele plekken in Europa zou men de mooie driehoek waar de slag zich zou hebben afgespeeld, hebben uitgekozen om dit historische feit vast te leggen. Los van de zekerheid dat er nauwelijks drieduizend doden op die driehoek zouden passen en de geschiedenis met enige legendarische korrels zout genomen moet worden, blijft de zekerheid dat deze grote slag er is geweest, overeind. In Sittard heeft men ervoor gekozen op deze perfecte locatie een woonwijkje te bouwen. Een parkje met bijvoorbeeld een herdenkingsplaquette of -monument (dat kan desgewenst heel antimilitaristisch) zou veel beter op zijn plaats zijn geweest. Het wijkje heeft tot overmaat van ramp ook nog een compleet Engelse uitstraling en naamgeving gekregen, waardoor de historische context voor eeuwig verloren is gegaan.

In een ander gedeelte van de bebouwing ( Kempehof), gerealiseerd in de tachtiger jaren, zijn wel straten naar de deelnemers aan de strijd genoemd: Keizer Karel Vstraat; Maria van Bourgondiëstraat, René van Oranjestraat; Christof van Oeststraat; Philip de Croystraat; van Rongihof; Van Lintrehof; Willem van Gelre-Gulikstraat; Karel van Egmondstraat; Maarten van Rossumstraat; Meindert van Hamstraat; Dirk Hoenhof; Van Drimbornstraat en van Pallandstraat.

Maar niets herinndert meer aan de strjd op die paaszaterdag in 1543. De 3-hoek Wehrderweg, grote- en kleine Kemperkoul is wel nog te herkennen in het landschap en het Bertuskruis, ter herdenking van de vele doden, staat er ook nog.