De scholen van Broeksittard
(naar Harie Maassen, bewerkt door Winand Schmeitz)
Bij onderstaand artikel is dankbaar gebruik gemaakt van het boek “beelden van scholen” van Math Vleeshouwers.
ISBN: 90-72459-55-5, pagina 67 t/m 76.
Geen foto maar een schilderij van de woning van koster/onderwijzer Breidenrath.
Uit onderwijs verslagen van inspecteur Page voor de provinciale onderwijscommissie weten we dat sedert 1800 in het huis van koster Jan Willem Breidenrath een school gevestigd was of misschien beter, hij gaf les aan huis, want van een als school ingericht gebouw of lokaal was geen sprake.
In de wintermaanden, van november tot circa mei, kregen zo’n 50 á 60 kinderen van hem les in Catechismus en het Neder- en Hoogduits, de voertaal in ons dorp toentertijd. De school, het huis van koster Breidenrath, lag Achter de kerk. Het huis is inmiddels afgebroken en vervangen door nieuwbouw maar er zijn nog foto’s (en een schilderij) van het huis bekend.
In 1828 wordt er een nieuwe (echte) onderwijzer, Antoon Janssen, aangesteld. Het onderwijs maakte naar verwachting grote vorderingen. Ook krijgt men een andere school. Het woonhuis achter de kerk nr. 12 wordt aangepast en dienst tevens als woonhuis voor de onderwijzer.
Ca. 1835 wordt Thomas Christiaan Rutten als 2e onderwijzer aangesteld In 1841bezochten zo’n 60 leerlingen deze school. In 1858 klaagde de schoolcommissie dat er geen apart schoollokaal was; de woning was te klein, niet luchtig, vochtig en het plafond te laag. Bijzonder is dat ook nog in 1860 het vak Duits wordt onderwezen, want de bewoners van ons dorp onderhielden meer contacten met de Duitse buren dan met Sittard. De handel was volledig gericht op Duitsland.
Links de woning voor het schoolhoofd en rechts de 2 leslokalen.
Op basis van de onderwijswet van 1857 moest de gemeente het openbaar onderwijs bekostigen en het schoolgaan bevorderen. De oude school vertoonde veel mankementen en een nieuwe school werd noodzakelijk. In 1859 wordt de bouw van een nieuwe school met onderwijzerswoning voorbereid. Onderwijzer Rutten welke in dat jaar tot hoofdonderwijzer is benoemd bood een deel van zijn boomgaard aan als bouwplaats.19 december 1859 ging de gemeenteraad akkoord met de aankoop voor de som van ƒ330,80. Architect Lemmens uit Beek maakte inn1860 een ontwerp voor de school met onderwijzerswoning. 27 september 1861 gunden Gedeputeerde Staten de bouw aan de Sittardse aannemer Jan Laudy voor ƒ 2840,00. Er was een lokaal van 10 x 6,5 meter, een portaal en een kolenhok. In de woning waren beneden een kamer en een keuken en er waren drie kamers op de eerste verdieping.
Later verbouwd tot gemeentehuis en ca.1946 verbouwd tot 3 woningen
In 1862 is de school klaar. Meester Rutten gaat er wonen en de kinderen krijgen er les.
In 1968 sturen Broeksittardenaren een verzoek naar Gedeputeerde staten om in te grijpen in de slechte toestand van het onderwijs. Sinds de overplaatsing van de zoon van meester Rutten naar Einighausen maakte de senior Rutten er een potje van. Hij geeft maandenlang steeds dezelfde lessen en de leerlingen maken geen vorderingen. Rutten is dan 60 jaar oud en wellicht heeft hij een vorm van dementie. Hoe het ook zij, het duurt nog tot 1872 dat J.A. Kleuters tot hoofdonderwijzer wordt benoemd. Er zitten dan 81 kinderen op school. In 1874 en 1886 moeten er herstel werkzaamheden aan de school en woning worden verricht. En worden er 2 meisjesprivaten en drie pissoirs gebouwd.
In 1889 wordt Mathijs Hubert Bours hoofdonderwijzer. Het aantal leerlingen loopt gestaag op en de school dreigt te klein te worden. Dan moet er nieuwbouw komen. De gemeenteraad is daarvoor niet te porren. Te duur, vinden zij. Met een raadsbesluit in 1891 denkt een slimme zet te doen. Geen kinderen toe laten onder de zeven jaar. Maar hierop reageerden Gedeputeerde Staten met een bezwaarschrift. Voor kinderen vanaf zes jaar moest de gelegenheid bestaan onderwijs te genieten. Ook is er nog een poging om die paar kinderen van Stadbroek te weren wordt door Gedeputeerde Staten afgeschoten.
Een beschamende houding van de gemeenteraad die zich met hand en tand verzet tegen de nieuwbouw. Dit ondanks dat burgemeester Schrijen er van overtuigd is dat een nieuwe schoolnoodzakelijk. Als de gemeenteraad er dan uiteindelijk toch mee instemt bepalen ze, tegen alle adviezen in, om geen woning voor de hoofdonderwijzer bij de school te bouwen. Voor hem hebben ze een bestaande woning n.l.de oude school die dan toch leeg kwam.
De aanbesteding vond plaats op 23 november 1901.De bouw van de school werd gegund aan aannemer Lahaije, die had ingeschreven voor ƒ 11.230,– , en de verbouwing voor de onderwijzerswoning werd gegund aan aannemer Limpens voor ƒ 1728,–.
In 1902 kon het schoolgebouw in gebruik genomen worden. In 1903 verhuisden de kinderen van de ene school naar de andere. De opening werd door de leerlingen zelf verricht; zij zongen onder vioolbegeleiding van meester Herberichs het lied Wien Neerlands Bloed.
In 1906 bedraagt het aantal leerlingen 111. In 1917 zijn het er al 127.
In 1923 gaat hoofdonderwijzer Bours met pensioen. Hij woonde nog steeds in de onderwijzerswoning Achter de Kerk. Het nieuwe hoofd van de school wordt J.G. Cremers die sinds 1916 onderwijzer aan de school was. Hij blijft schoolhoofd tot 6 maart 1959.
In 1928 besluit de gemeente de Openbare Lagere School per 1 januari 1929 over te dragen aan het Rooms Katholieke kerkbestuur. Op 4 januari werd de school ingezegend en op zondag 6 januari woonden alle schoolkinderen een H. Mis bij om zegen over de nu R.K. school af te smeken. In 1929 wil men in verband met de uitbreiding van het aantal leerlingen twee lokalen bij bouwen. Men wilde zo tot kleiner klassen komen Een compromis werd gevonden door een lokaal in de oude school weer in te richten als klaslokaal In 1941 wordt een vierde schoollokaal gebouwd. Bij het dienstjubileum van meester Cremers in 1941 zitten er 150 kinderen op school.
Met 150 kinderen allemaal afkomstig van 4 straten Broeksittard.
De kinderen zaten verdeeld over twee locaties; de school en het gemeentehuis, het voormalige schoolgebouw, waar door het gemeentebestuur weer lokalen beschikbaar waren gesteld. Diverse malen drongen Gedeputeerde Staten aan op het geven van goed gymnastiekonderwijs in een gymzaal. Dit was vanaf 1 januari 1936 verplicht. Diverse malen heeft men om uitstel gevraagd en het gekregen. Voordat men in een lokaal van “Huize Onze Vader” gymnastieklessen ging geven, heeft men dit ettelijke jaren in de zaal van café Hausmanns (’t Hanehöfke) gedaan.
In 1937 plantte men een kastanjeboom op de speelplaats naar aanleiding van de geboorte van prinses Beatrix.(Zie hiervoor een beschrijving onder de map; “Verhalen”).
In de oorlog werden diverse legeronderdelen er ingekwartierd. In 1942 had men een gedeelte van de meisjesspeelplaats betegeld voor het geven van gymnastiekonderwijs.
Mei 1957 diende het R.K. schoolbestuur een verzoek in om een nieuwe school te bouwen; het gebouw voldeed niet meer aan de eisen van die tijd. Er was geen locatie voor de nieuwbouw. Men wachtte op de uitvoering van het bestemmingsplan. In september 1957 werd duidelijk dat er een zes klassige school “achter de bestaande woningbouw aan de Kerkstraat” zou moeten komen. In december 1957 ging de Sittardse raad akkoord. In 1961 begon de grote uitbreiding van Broeksittard. In de oude kern van Broeksittard stonden 215 woningen; van door het uitbreidingsplan werden er in totaal 637 woningen gebouwd tussen Stadbroek en Broeksittard.
In november 1962 kon het nieuwe gebouw, langs de burgemeester Corbeijstraat, in gebruik genomen worden. Op 16 december werd ze officieel door pastoor J. Kuijpers ingezegend en krijgt de naam St. Johannes naar de patroonheilige van pastoor Kuypers.. Hoofd van de school werd J.L.M. Breukers. Hij was opvolger van Hendrik Jozef (Zef) Jetten die in 1959 meester Cremers opvolgde maar reeds op 6 april 1960 overlijdt. Deze nieuwe school is niet exclusief voor Broeksittard. Het wordt een brede school die een tijd lang de grootste school van Sittard zal zijn.
Zie daarvoor “de school aan de Corbeijstraat”.
Een school, niet alleen voor Broeksittard.
